Is Polen nog wel een Rechtsstaat? Vier vragen over Polen
Polen en de EU botsen over omstreden nieuwe Poolse wetten.
Helpt Warschau de onafhankelijkheid van de rechtspraak om zeep?
De Poolse regeringspartij PiS probeert sinds haar aantreden in 2015 de rechtspraak onder haar controle te brengen. Afgelopen donderdag ging het parlement, de Sjem nog een stapje verder. Het keurde een wet goed waarmee PiS controle krijgt over de benoeming van de Rechters van het Hooggerechtshof. De Senaat moet de wet nog goedkeuren, waarna President Andrzej Duda hem nog moet ondertekenen.
Vorige week besliste het parlement dat het voortaan zelf de vijftien Rechters van de Raad voor de Rechtspraak (RKS) – een College van 25 Rechters en politici dat Rechters benoemt en waakt over ethische regels. Bovendien kreeg Minster van Justitie Ziobro, tevens hoofd van het OM, de bevoegdheid om voorzitters van Rechtbanken te ontslaan en te benoemen. De Poolse oppositie en de Europese Commissie menen dat de maatregelen de onafhankelijkheid van de Rechtspraak en de scheiding der machten in gevaar brengen.
Logo Poolse regeringspartij PiS
Bron: Wikipedia
1. Waarom doet regeringspartij PiS dit eigenlijk?
PiS-voorzitter Jarosław Kaczyński, een uitgesproken anti-communist, verdedigd de maatregelen met de stelling dat de Rechtelijke Macht in Polen wordt bevolkt door “linkse elites” die slechts hun eigen belangen behartigen nemen. Nog altijd zouden oud-communisten in Polen de dienst uitmaken. Het klopt dat de Rechters na 1989 niet goed zijn gescreend op hun communistische verleden, maar dat maakt de hervormingen niet minder strijdig met de Grondwet zeggen critici. Kaczynski krijgt echter niet alleen de steun van de Sjem, President Duda, en Premier Szydlo, maar ook van veel Polen die het juridische systeem wantrouwen. Desondanks gingen tienduizenden Polen deze week de straat op, om te protesteren tegen de wetswijzigingen.
Ingang Grondwettelijk Tribunaal Polen
2. Waarom is er zoveel kritiek op de hervormingen?
Jarenlang werd Polen gezien als voorbeeld van een succesvolle democratisering en Europese integratie. Met de verkiezing van PiS in 2015 lijkt Polen juist af te drijven van de Europese democratische waarden, waarin de scheiding van der machten een belangrijke plaats inneemt. Zo waarschuwde de Europese Koepel van Raden voor de Rechtspraak (ENJC) dat de hervormingen in Polen zullen leiden tot erosie van de onafhankelijkheid van de Rechtelijke Macht. Ook Brussel is bezorgd, maar slaagt er vooralsnog niet in de Poolse regering op andere gedachten te brengen.
Poolse burgers vóór de EU
3. Hoe reageert Brussel op deze omstreden wet?
In de hoop te voorkomen dat het Poolse parlement de wet zou goedkeuren, liet eurocommissaris Frans Timmermans woensdag ferme taal horen. Hij dreigde de al lopende “procedure” tegen Polen, vanwege politiek getinte benoemingen bij het Constitutionele Hof, uit te breiden vanwege de voorgenomen wijzigen bij het Hooggerechtshof. De -procedure begint met het sturen van vermanende brieven, maar kan resulteren in het inroepen van Artikel 7 van het EU-Verdrag. Dat zou betekenen dat de Europese Commissie aan de lidstaten vraagt Polen het stemrecht te ontnemen in de Europese Raad, waar alle belangrijke beslissingen worden genomen. Volgende week neemt de Commissie hierover een besluit.
De Poolse premier Beata Szydlo
4. Kan Polen zijn stemrecht in de Europese Raad echt verliezen?
De kans is klein, want zo’n besluit moet unaniem worden genomen. Hongarije heeft nu toe zijn steun voor Polen uitgesproken in deze kwestie. Wat wel kan, is dat de Europese Raad Polen veroordeelt. Voor een dergelijke veroordeling is een viervijfde meerderheid nodig en dat lijkt haalbaar. Een dergelijke verregaande politieke tik op de vingers heeft voor Polen geen praktische gevolgen. Als Hongarije en mogelijk andere Oost-Europese lidstaten zich uiteindelijk aan de zijde van Polen scharen, zou het tot een verder schisma tussen Oost en West in de Europese Unie kunnen leiden.
NRC, zaterdag 22 juli 2017
