Profiel Martin Schulz: Verbaal zou Schulz nog wel van Merkel kunnen winnen
Als Angela Merkel kamermuziek of opera is, dan is Martin Schulz rock-‘n-roll of zelfs heavy metal. Dat schreef een van de biografen van Schultz dit voorjaar, toen de oud-voorzitter van het Europees Parlement net was aangetreden als nieuwe voorman van de Duitse sociaal-democraten en als uitdager van Angela Merkel. De muzikale vergelijking klonk goed – al moet je opera in het land van Wagner nooit onderschatten.
Schultz bracht nieuw leven in de bedaagde Duitse politiek. Binnen de korste keren had hij een wild enthousiaste aanhang. Zijn thema: “Meer sociale gerechtigheid” leek aan te slaan. Nieuwe leden stroomden toe en in en schoot de SPD omhoog. Bij de christen-democraten sloeg de angst toe dat hun tijd na de Bondsdagverkiezingen van 24 september wel eens voorbij kon zijn. En de SPD kreeg weer zelfvertrouwen – welke andere sociaal-democratische partij in Europa kon dat zeggen?
Maar de opwinding was van korte duur. Toen de SPD dit voorjaar drie deelstaatverkieizningen verloor, bleek dat het klassieke repertoire van de Bondskanselier nog altijd moeiteloos de opkomende rockster uit het Europarlement overstemt. Sindsdien kijken Schultz en de SPD weer tegen eem achterstand aan van 12 tot 14 punten in de peilingen. En dan hebben de media het schandaal met het zwemparadijs nog opmerkelijk weinig aandacht gegeven. Maar daarover later.
Deze Zondag heeft Schultz vermoedelijk zijn beste kans om de strijd weer spannend te maken. In het eerste en enige TV-debat tussen hem en Merkel moet Schulz de Duitsers zien te overtuigen dat hij een betere Kanselier kan zijn dan de vrouw die het land al twaalf regeert.
Niet eerder in de afgelopen twintig jaar was de besluitloosheid van de Duitse kiezers zó kort voor de verkieizngen zó groot, schreef Juurd Eijsvoogel onlangs.
Burgemeester
Dat zou voor niemand een makkelijke opgave zijn, maar helemaal niet voor een man die in de landelijke politiek eigenlijk geen ervaring heeft. Niet als minister-president van een deelstaat, zoals Gerhard Schröder voor hij Kanselier werd. Niet als minster en oppositieleider, zoals Merkel. Alleen als burgemeester van het stadje Würselen (40.000 inwoners,vlakbij Kerkrade), heeft Schulz bestuurlijke ervaring in eigen land opgedaan. Carriére maakte hij in Brussel en in Straatsburg, waar hij 22 jaar lid van van het Europees Parlement was, waarvan vijf jaar als voorzittewr.
In Europa was Martin Schulz niet alleen actief op hoog politiek niveau, hij heeft er ook veel geleerd: spreken en debatteren bijvoorbeeld. Als je hem een toespraak hoort houden, begrijp je hoe hij het Merkel nog moeilijk kan maken. Hij is niet aleen een bevlogen redenaar, hij durft dat ook te laten zien en horen – anders dan andere politici in Duitsland, waar bijna driekwart eeuw na de Tweede Wereldoorlog nog altijd een zekere reserve tegenover meeslepende toespraken bestaat. Schultz als spreker vergelijken met Merkel is niet zozeer rock tegenover klassiek, het is muziek tegenover dienstmededelingen.
Zijn persoonlijke levensverhaal is vaak een belangrijk onderdeel van zijn speeches. Martin Schultz (61) laat ermee zien dat hij van eenvoudige komaf is, dat hij tegenslagen heeft gekend en begrip heeft voor mensen die het ook moeilijk hebben, of die bijvoorbeeld net als hijzelf hun middelbare school niet hebben afgemaakt. Dat sluit goed aan bij zijn ambitie om de SPD, een partij die allang gedomineerd wordt door academici, weer interessant te maken voor haar oorspronkelijke achterban. De herkenbaarheid van de SPD heeft sterk geleden onder de twee coalities (2005-2009 en 2013-2017) met Merkels CDU/CSU, eigenlijk de tegenpool van de sociaal-democraten.
De vader van Schulz was politieman, zijn moeder huisvrouw en één van de oprichtsters van de lokale CDU-afdeling (“de enige fout in haar leven”, is een grap die het meestal goed doet bij zijn gehoor). Hij groeide op in Würselen, wilde profvoetballer worden (linksback), maar die hoop moest hij op z’n achttiende laten varen. Vanwege twee knieblesures, zegt hij zelf. Omdat hij gewoon niet goed genoeg was, volgens voormalige ploeggenoten.
“Van de ene dag op de andere was ik mislukt op school en was het voetballen voorbij”, zei hij eens in een intervieuw. “Ik viel in een diepe crisis en begon te drinken.” Hij werd alcoholist, was een jaar werkloos, maar met hulp van broer en zus wist hij zijn leven op de rails te krijgen. Hij deed een opleiding tot boekhandelaar en werd geheelonthouder. In Würselen begon hij een eigen boekenwinkel, hij trouwde en kreeg twee kinderen. Zijn vrouw en (volwassen) kinderen houden zich verre van de publiciteit.
Als voorzitter sinds 2012 wist de sociaal-democraat Schulz het Europarlement zichtbaar te maken en respect af te dwingen schreef Brussel-correspondent Stéphane Alonso begin dit jaar.
Zwemparadijs
Politiek boeide Schulz al vroeg. Op z’n achttiende werd hij lid van de SPD. Na een paar jaar in de gemeenteraad werd hij op 31-jarige leeftijd de jongste burgemeester van Noordrijn-Westfalen. Een leerzame tijd, zegt hij zelf, “Maar ik had eerder moeten stoppen”.
Had hij het gedaan, dan had Würselen vermoedelijk nog zijn geliefde openluchtbad gehad in plaats van het omstreden zwemparadijs Aqauna met glijbanen, golfslagbad en piratenschip. Maar Schulz drukte het nieuwe zwembad door. Tegen de zin van veel inwoners. Met een petitie voor een referendum, ondertekend door meer dan tien procent van de bevolking, probeerden tegenstanders het kostbare project tegen te houden. Schulz schoof de petitie terzijde: er was een vormfout gemaakt. Het zwembad kwam er en het blijft een zware last voor de gemeente, door de hoge energie- en personeelskosten en tegenvallende bezoekcijfers.
Duitse media hebben de kwestie weinig aandacht gegeven – provinciale politiek, lang geleden, waar hebben we het over. Maar de Tagesspiegel merkte op dat het voor Würselen een fiasco is, vergelijkbaar met wat het voor Berlijn betekent dat de nieuwe luchthaven met zes jaar vertraging nog altijd niet is opgeleverd. En het speelde in de enige periode dat Schultz in Duitsland politiek bestuurder was – dus het zou iets kunnen zeggen over zijn politieke stijl, in elk geval aan het begin van zijn loopbaan. Zelf erkent hij: “Het was de grootste fout in mijn leven.”
Voor de Duitse kiezers is nu de vraag:“Kann er Kanzler?” En zelfs als ze denken dat hij het kan, willen ze dan Angela Merkel voor hem inruilen? Welke kwaliteiten heeft hij. die zij niet heeft?
Zijn uitgesproken vasthoudendheid en felheid demonstreerde hij in het Europees Parlement. Hij wist het Parlement meer profiel te geven dan het ooit had. Van het voorzitterschap maakte hij eigenhandig een serieuze machtsfactor.
De afgelopen maanden heeft hij zijn partij opgeschoven naar links, om het verschil met Merkel te markeren. Op klassieke sociaal-economische thema’s, verspoepeling van de werkloosheidsregelingen wn gratis onderwijs. Maar ook op het gebied van de buitenlandse en defensiepolitiek: Schulz wil af van de afspraak in de NAVO, ongeschreven door zijn partijgenoten in Merkels regring, dat de defensie-uitgaven omhoog moeten tot twee procent van het Bruto Binnenlands Product.
De SPD probeert de achterstand in de peilingen in te lopen door verschillen met de CDU op te zoeken. Maar Merkels CDU geeft niet thuis.
Soms blijkt dat het alledaagse politieke handwerk in de Bondsrepubliek Schulz zwaar valt. Dit voorjaar, verwend door het enthouiaste onthaal dat hij steeds bij spreekbeurten kreeg, viel hij eens uit zijn rol de uitbundigheid van de toejuichingen wat tegenviel. Genadeloos legde een camera vast hoe hij zich naar zijn aanhangers boog en hen aanspoorde: “”Begin nou te roepen!!”” En toen dat geen effect had, zei hij nogmaals: “”Marin roepen!!”” – waarna er een wat lusteloos “”Martin! Martin!” op gang kwam.
Iedere avond schrijft Schulz voor het slapen gaan een bladzijde in zijn dagboek. Al jaren. Of hij deze verkiezingen nu wint of niet, ooit komen daar interresante memoires van.
