Waarom ligt Europa nog niet op de formatietafel?

In NRC Handelsblad en NRC Next schrijft Paul Tang over het belang van een helder verhaal over de toekomst van Europa tijdens de formatie. Op tafel liggen de moeilijke en grote dossiers van klimaatverandering, migratie en inkomensverschillen. Maar Europa niet, en dat vind ik een slechte zaak. Lees hieronder het volledige stuk.

UPDATE:

Als ik dit publiceer, is de kabinetsformatie met VVD, CDA, D66 en GroenLinks mislukt. Morgen is er een Tweede Kamerdebat over de kabinetsformatie. (JK)

Na Macrons winst komt Europese integratie dichterbij, maar welk Europa zien VVD, CDA, D66 en GroenLinks, vraagt Paul Tang.

De formatie kan al achterhaald zijn voor hij klaar is. Met een EU-hervormer in het Elysée en een onverminderd Europees Duitsland, is de toekomst van Europa voorlopig hét thema. Nederland is niet voorbereid op een Europa met Emmanuel Macron, zeker niet als oud-Europarlementsvoorzitter Martin Schulz in september zijn collega zou worden.

Na Brexit en de verkiezing van Trump vreesde Europa de destructieve kracht van populisten. Wilders’ bescheiden winst is ook buiten onze grenzen met opluchting ontvangen, en de nederlaag van Le Pen in de slotronde laat zien dat de populistische revolte zich niet doorzet. Niet nu. Met deze uitslagen verdwijnen populisme en de onderliggende zorgen niet. Ze scheppen wel ruimte voor Europese landen voor een fundamenteler bezinning op de toekomst.

Macron is duidelijk: Europa moet radicaal hervormen om te overleven. Om dat te bereiken wil hij een sterke Frans-Duitse as. Nederland zou daarbij nog wel een wenkbrauw kunnen optrekken: met een Duitse collega-minister pleitte hij in 2015 voor euro-obligaties, een Europese belasting, een gezamenlijke schatkist voor de eurozone en convergentie van minimumlonen. Zulke ideeën komen nu dichterbij.

Formateur Edith Schippers werkt aan een groenrechtse formatie, van VVD, CDA GroenLinks en D66. Op tafel liggen de moeilijke en grote dossiers van klimaatverandering, migratie en inkomensverschillen. Maar Europa niet, hoewel dat de conservatieve en de progressieve partijen evenzeer splijt. Dat is slechts uitstel. Als de Frans-Duitse motor weer op gang gekomen is, is een botsing van twee wereldbeelden met deze partijen aan tafel onvermijdelijk.

CDA en VVD zeggen: Den Haag eerst, Europa moet slechts ‘nachtwakerstaat’ zijn, die marktbelemmeringen weghaalt en ongewenste invloeden van buitenaf aan de grens tegenhoudt.

Drie instituties – het Parlement, de Raad en de Europese Commissie – worden beheerst door christendemocraten, maar Buma laakt zowat alles wat uit Brussel komt. „Het moet gaan om veiligheid, de beperking van immigratie en om een geopolitieke speler te zijn in een heel onrustig deel van de wereld”, zei hij in Het Financieele Dagblad

VVD en CDA blokkeren voorstellen die niet in hun nauwe kijk op Europa passen. Beschermen van spaargeld via een bankensplitsing? Maatregelen tegen belastingontwijking? Beschermen van belastinggeld met een bankenunie? Het is makkelijk klagen over een disfunctioneel Europa als je geen deel van de oplossing wil zijn.

GroenLinks en D66 zeggen daarentegen nog net niet met zoveel woorden: Brussels first. Zo stemden de beide partijen in het Europees Parlement voor het Verhofstadt-rapport, een onversneden federalistische verhandeling die de natiestaten op vele vlakken aan de kant zet. Dat de aanbevelingen van de Commissie over nationale sociale welvaartstaten bindend wil maken. Brussel bepaalt dan de duur van de WW voor Parijs en Den Haag.

Terwijl de Frans-Duitse motor wordt aangezwengeld, is totaal onduidelijk welk Europa-beeld een groenrechts kabinet zou uitdragen. De PvdA wil dat Europa een schild is tegen geopolitieke bedreigingen, machtsspelletjes van multinationals en economische schokken. En ter bescherming van democratie, rechtsstaat en verzorgingsstaat. Daarvoor zijn radicale hervormingen en democratisering nodig.

Buma en Rutte liggen daar niet wakker van. Zij zien liever een Europa dat je kenteken opschrijft en je gezicht opslaat als je gaat tanken over de grens, maar dat grote bedrijven ongemoeid laat. Zijn GroenLinks en D66 echt zo belust op het pluche dat Europa ervoor geofferd mag worden?

Dus daarom: agendeer Europa! Een nieuwe coalitie verdient een helder, bij voorkeur vooruitstrevend verhaal over de Europese toekomst. Omdat Nederland anders geen invloed heeft op wat in Duitsland en Frankrijk gebeurt. Maar ook omdat het onderwerp een potentiele splijtzwam is die maanden van zorgvuldige toenadering op het Haagse Binnenhof ongedaan kan maken.